Elk jaar belanden honderden jongeren met een alcoholvergiftiging in het ziekenhuis. Ze krijgen een infuus, slapen hun roes uit en mogen vaak na een paar uur weer naar huis. Maar wat gebeurt er daarna? Kinderarts Nico van der Lely vindt dat artsen meer moeten doen. “Het gaat niet alleen om het behandelen van de schade, maar ook om het aanpakken van de oorzaak: alcoholgebruik,” zegt hij.
Van der Lely zag in zijn praktijk hoe ernstig de gevolgen kunnen zijn. “Ik kreeg steeds vaker kinderen van 12, 13 of 14 jaar binnen die compleet van de wereld waren door alcohol. Dat ging me steeds meer tegenstaan.” Daarom richtte hij in 2006 de eerste alcoholpoli op in het Reinier de Graaf Ziekenhuis. Hier worden jongeren niet alleen behandeld, maar krijgen ze ook een serieus gesprek met hun ouders over de risico’s van alcohol. Inmiddels zijn er in Nederland twaalf van deze alcoholpoliklinieken en de aanpak breidt zich uit naar België.
Meer dan behandelen: de rol van de dokter
Voor Van der Lely is het duidelijk: artsen moeten verder kijken dan alleen de symptomen. “Een eerstehulparts behandelt de gevolgen van alcohol, maar vraagt zelden door,” zegt hij. “We hechten een gescheurde wenkbrauw, geven een infuus bij een vergiftiging, maar de vraag waarom deze jongeren drinken, blijft vaak liggen. En daar gaat het mis.”
Zijn pleidooi: stel een paar vragen. Hoe vaak drinkt iemand? Waarom? Weten de ouders wat er gebeurt? “Zo’n kort gesprek kan een wereld van verschil maken. We hoeven geen wereldveranderaars te zijn, maar we moeten wel onze kans grijpen om jongeren wakker te schudden.” Wanneer er signalen zijn van structureel risicogedrag of problematisch gebruik, is het bovendien raadzaam om te verwijzen naar een van de gespecialiseerde Alcoholpoli’s in Nederland of België, waar jongeren intensieve begeleiding kunnen krijgen.
Schade aan het brein – en meer
Veel mensen beseffen niet hoe schadelijk alcohol is voor jongeren. “Elke keer dat een jongere met een alcoholvergiftiging in het ziekenhuis belandt, verliest hij of zij een substantieel aantal IQ-punten,” waarschuwt Van der Lely. Het brein is namelijk nog in ontwikkeling tot het 24e levensjaar. Alcohol verstoort die groei, waardoor geheugen, concentratie en leervermogen blijvend aangetast kunnen worden.
En de schade blijft niet beperkt tot de hersenen. Alcoholgebruik kent ook langetermijngevolgen. Bijvoorbeeld een verhoogde kans op kanker. “Alcohol staat op dezelfde lijst van kankerverwekkende stoffen als asbest en sigaretten,” benadrukt hij. “Toch doen we nog te vaak alsof een paar glazen normaal zijn voor jongeren. Dat moet anders.” In zijn meest recente boek, waaraan onder meer neuropsycholoog Erik Scherder en verschillende oncologen meewerkten, wordt dit verband uitgebreid besproken.
Vooruitkijken: van Nederland naar België
Van der Lely beperkt zich niet tot Nederland. Sinds 2021 is hij betrokken bij de Universiteit Antwerpen, waar hij werkt aan een Belgisch netwerk van alcoholpoliklinieken. “België zit nu waar Nederland twintig jaar geleden zat. Mijn doel is om daar net zo’n bewustwordingsslag te maken.” Ook vanuit Delft wordt intensief onderzoek gedaan naar de effecten van alcohol op jongeren. Dit jaar promoveren opnieuw PhD studenten op dit onderwerp. “We bouwen zo niet alleen aan betere zorg, maar leveren ook wetenschappelijke onderbouwing waarmee de politiek verder kan – en moet.”
Een oproep aan artsen: “Maak het verschil”
Zijn boodschap aan collega’s is simpel: sta stil bij wat er gebeurt in je spreekkamer. “Je hoeft geen heel nieuw beleid te maken. Maar als een jongere met een alcoholvergiftiging op de SEH belandt, stel dan een paar vragen. Haal de ouders erbij. Geef informatie mee. En verwijs waar nodig door. We hebben een kans om het verschil te maken – laten we die niet laten liggen.”