“Innovatie is geen project. Innovatie moet passen in het ecosysteem”
Anne Marie Weggelaar
Op 17 november 2023 sprak Prof. dr. Anne Marie Weggelaar haar inaugurele rede uit. Met deze oratie aanvaardde zij officieel haar positie als bijzonder hoogleraar Innovatie en Transformatie in de Zorg. De door STZ ingestelde leerstoel aan de Tilburg University onderzoekt waarom echte zorgtransformatie zo moeilijk blijkt en hoe samen leren innoveren daaraan kan bijdragen.
Dat zorgtransformatie nodig is, staat als een paal boven water. De zorgvraag stijgt, mede door de vergrijzing, enorm. Om deze vraag op te vangen zijn veel zorgmedewerkers nodig. Bovendien vertonen de zorgkosten een alsmaar stijgende trend. Dit kunnen we met elkaar niet langer opvangen. Anne Marie Weggelaar: “het moet echt anders: de zorgsector mag niet nog meer medewerkers nodig hebben en we kunnen niet meer doen met dezelfde of minder mensen.”
Innovaties inbedden
Om tot succesvolle transformatie te komen zijn innovaties een must. Maar dat moet wel anders dan nu. Anne Marie Weggelaar: “innovaties moeten veel meer ingebed worden in het systeem. We zijn nu te vaak met losse innovatieprojecten en vooral met de technologie bezig. Innoveren is géén zelfstandig project. Innoveren vraagt om een ecologisch veranderproces, innovaties moeten worden ingebed in de huidige werkprocessen, dienstverlenende systemen, organisatiestructuren en professionele cultuur. Dit betekent dus ook dat het samenspel tussen ziekenhuizen en de overheidsinstanties veel intensiever moet plaatsvinden. Innovaties zijn nu vaak zelfstandige projecten waar – zolang er budget en tijd is – keihard aan gewerkt wordt. Niet zelden vervallen zorgmedewerkers na afloop het innovatieproject in oude patronen. Maar als je een innovatie inbedt in ook de landelijke systemen ontstaat er duurzame stuwkracht: transformatie.”
Samen innoveren – samen versnellen:
Om samen te innoveren is verbinding en kennis nodig. Anne Marie Weggelaar ziet daar ook een belangrijke taak voor STZ: Goede innovaties die leiden tot transformatie moeten meer gedeeld worden. Met 27 ziekenhuizen kunnen kennis én kunde op dit gebied echt gaan stromen. “Als we bereid zijn om met elkaar te delen, kunnen we ook echt samen versnellen.” Anne Marie benadrukt dat dit ook wat betekent voor opleidingen: “we moeten op MBO’s, op HBO’s en op universiteiten onze nieuwe professionals leren hoe zij met innovaties moeten omgaan.”
“Ik wil met het STZ innovatienetwerk werken aan ‘proudly adopted from’ in plaats van ‘not invented here’.”
Onderzoekend transformeren
Met het inbedden van innovatie in het ecologisch zorgsysteem wordt ook een andere succesfactor tot transformatie bereikbaar: onderzoekend transformeren. Anne Marie Weggelaar pleit in haar oratie voor een cyclisch onderzoeksproces, waarin het pendelen tussen praktijk én theorie bijdraagt aan het experimenteren in de praktijk. Onderzoekers kijken niet met afstand naar wat er gebeurt, maar zijn actief betrokken bij wat veranderd of geleerd moet worden. Dat vraagt om nauwe samenwerking tussen onderzoekers en medewerkers in de STZ ziekenhuizen. Anne Marie: “Vuurtjes van intrinsieke motivatie om te veranderen zijn belangrijk. Vuurtjes die we nog meer moeten koesteren. En kleine vlammetjes verbinden tot een groot innovatievuur. Het is ontzettend belangrijk dat professionals de ruimte krijgen. Als wij de komende jaren Samen Leren Transformeren gaan we stappen zetten richting een toekomstbestendig zorgstelsel.”